Μετά την σημαντική, αλλά ημιτελή μεταρρύθμιση του 1917, η εκπαίδευση στη δεκαετία που ακολούθησε ενείχε τα συστατικά της οπισθοχώρησης από τη μια, όπως η κατάργηση της δημοτικής από τη φιλομοναρχική κυβέρνηση Γούναρη του 1921 (περίοδο στην οποία εντάσσεται και το περιβόητο "να καώσι" της λεγόμενης "Επιτροπείας" ζητημάτων δημόσια εκπαίδευσης, για τα εγχειρίδια της μεταρρύθμισης) , αλλά και της διόγκωσης φαινομένων που είχαν αρχίσει να κάνει την εμφάνιση τους δεκαετίες νωρίτερα, όπως ο υπερπληθωρισμός αποφοίτων γυμνασίων, που εγκατέλειπαν την ύπαιθρο, συνωστιζόμενοι στον κρατικό μηχανισμό, κυρίως όμως στα καφενεία των μεγάλων πόλεων. Η επαναφορά των εκπαιδευτικών νόμων του 1917 από την κυβέρνηση Πλαστήρα το 1923 ελάχιστα βελτίωσε τη συνολική εικόνα παρακμής και τέλματος.
Τα πλέον ενδεικτικά για τις κυρίαρχες αντιλήψεις στον εκπαιδευτικό χώρο γεγονότα υπήρξαν αναμφίβολα τα Μαρασλειακά. Η διαμάχη που ξέσπασε το 1925 αφορούσε τον τρόπο διδασκαλίας της ιστορίας, ειδικότερα δε της επανάστασης του 1821 στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, υπό τη διεύθυνση του Δελμούζου τότε, από την Ρόζα Ιμβριώτη. Τα προεόρτια της υπόθεσης εντοπίζονται ωστόσο τουλάχιστον ένα χρόνο νωρίτερα, καθώς οι επικρίσεις στο Μαράσλειο, αλλά κυρίως στην στην Παιδαγωγική Ακαδημία υπό το Δημήτρη Γληνό, η οποία αποτελούσε μέρος του ίδιου συγκροτήματος και συλλειτουργούσε με την πρώτη, είχαν ήδη ξεκινήσει με επίκεντρο τον ποιητή Κώστα Βάρναλη, διδάσκοντα της Ακαδημίας, με αφορμή τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Η κριτική προέρχονταν κατά κύριο λόγο όχι από τους "συνήθεις υπόπτους", αλλά από σημαντική μερίδα των Φιλελευθέρων, με προεξάρχων φερέφωνο τους την "Εστία". Προφητική για την τελική έκβαση της υπόθεσης υπήρξε η επιβολή εξάμηνης παύσης του Βάρναλη από τα διδακτικά του καθήκοντα. Η κρίση αυτή καθαυτή ξέσπασε το Μάρτη του 1925, όταν τρεις από τους διδάσκοντες στα πρότυπα σχολεία του Μαρασλειακού συγκροτήματος, γνωστοποίησαν την ιδεολογική τους αντίθεση στη διδασκαλία της ιστορίας από την Ιμβριώτη. Το θέμα πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις, εμπλέκοντας ακόμα και την αστυνομία αλλά και τον Άρειο Πάγο, το πόρισμα του οποίου στο υπουργείο δικαιοσύνης κατέρριπτε κάθε κατηγορία αντεθνικής προπαγάνδας κατά του ιδρύματος. και εξήρε το έργο του. Παρόλαυτα οι συντονισμένες και πανταχόθεν βαλόμενες ριπές οδήγησαν στην παραίτηση των Γληνού-Δελμούζου το 1926, δίνοντας ένα ισχυρό πλήγμα στις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης.
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο πως την ίδια περίπου περίοδο (1927) λαμβάνει χώρα η διάσπαση του εκπαιδευτικού ομίλου, μεταξύ των φιλελεύθερων αστώνμ που υποστήριζαν την μη ανάμειξη του ομίλου με την πολιτική, με επικεφαλής τον Δελμούζο και τους σοσιαλιστές, που θεωρούσαν στόχο του Ομίλου τη διαφώτιση του λαού σε ταξική κατεύθυνση, με κύριο εκπρόσωπο το Γληνό ( ο οποίος να σημειωθεί πως βρισκόταν σε αναζητήσεις σχετικά, αλλά δεν ήταν ακόμα κομμουνιστής). Η διάσπαση αυτή σηματοδοτεί την πρώτη ανοιχτή εκδήλωση αγεφύρωτων αντιθέσεων στο ως τότε λίγο-πολύ αρραγές μέτωπο των δημοτικιστών. Η ρήξη αυτή ήταν συνδεδεμένη με τη θέση που λάμβαναν οι διανοούμενοι του εκπαιδευτικού- και όχι μόνο χώρου- απέναντι στην κομμουνιστική ιδεολογία, που στα μέσα της δεκαετίας είχε αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία της στον ελληνικό χώρο. Πρέπει να σημειωθεί βέβαια ότι σε πρώτη φάση, οι σοσιαλδημοκράτες είχαν συνταχθεί με τους μαρξιστές στην αντιπαράθεση τους με τον κύκλο περί τον Δελμούζο, ωστόσο λίγο χρόνια αργότερα, το 1929 επήλθε και δεύτερη διάσπαση, μεταξύ των δύο τάσεων που είχαν αποχωριστεί αρχικά από κοινού από τον ΕΟ.
Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας και προς τα τέλη της σημειώθηκαν ωστόσο και σημαντικές πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της ολοκλήρωσης των ως τώρα ατελών προσπαθειών μεταρρύθμισης. Η πρώτη προήλθε από την κυβέρνηση Παπαναστασίου, που στο σύνταγμα του 1927, το πρώτο της αβασίλευτης δημοκρατίας, όριζε για πρώτη φορά την εξάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, αφαιρούσε άρθρο του προηγούμενου συντάγματος που προέβλεπε την προστασία της καθαρεύουσας, ενώ κατοχύρωνε μια σειρά μέτρων για την ελευθερία της διδασκαλίας, την εκπαιδευτική αποκέντρωση και την προστασία της πνευματικής εργασίας. Ακόμα πιο ουσιαστικά βήματα έγιναν από την τελευταία κυβέρνηση Βενιζέλου, υπουργεύοντος Γεωργίου Παπανδρέου, όταν και τέθηκαν σε εφαρμογή τα μέτρα της ατελούς μεταρρύθμισης του 1913, στο γλωσσικό, την επιμόρφωση των δασκάλων και την μέριμνα για την προσχολική αγωγή. Ιδρύθηκαν επίσης τα Πειραματικά σχολεία Αθηνών και Πειραιά, καθώς και Παιδαγωγικές Ακαδημίες που είχαν πλέον τη μοναδική ευθύνη για την επιμόρφωση των δασκάλων, μέτρο που αξίζει να σημειωθεί πως συνάντησε την αποδοκιμασία των εκπαιδευτικών δημοτικιστών και γενικότερα του κλάδου, ο οποίος εκείνα τα χρόνια επεδείκνυε έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα, κάτι που τον έκανε στόχο διώξεων εν ονόματι του περιβόητου "Ιδιωνύμου" (1929).
Τη μεγαλύτερη επίδραση είχαν οι αλλαγές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με τη θέσπιση των δύο τύπων γυμνασίου (πρακτικό-κλασικό) καθώς και την ανάληψη της διεξαγωγής των εισιτήριων εξετάσεων στην τριτοβάθμια από τα ίδια τα πανεπιστήμια, σύστημα που διατηρήθηκε ουσιαστικά αναλλοίωτο ως το 1964. Άλλες πτυχές των νομοσχεδίων της κυβέρνησης Βενιζέλου έμελε να ανατραπούν από τις διάδοχες καταστάσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου